GS, TSKH Nông Đức Kế

Viện trưởng Viện Nghiên cứu Công nghệ cao ASEAN

Chủ tịch KECO Group

Nguyên GS ĐH Stanford (Hoa Kỳ).

 

Khởi nghiệp là một vấn đề được cả xã hội quan tâm, song do nhiều nguyên nhân tác động, nó đang bị số đông người xem như là khởi sự kinh doanh. Chính điều này đã gây ra những hiểu lầm tai hại về khởi nghiệp và định hướng khởi nghiệp của giới trẻ Việt Nam. Bài viết đã bàn luận về các khái niệm khởi sự, về lập nghiệp và khởi nghiệp, khởi nghiệp công nghệ; về cách tiếp cận đối với vấn đề khởi nghiệp.

1. CÁCH TIẾP CẬN VẤN ĐỀ

1.1. Những câu hỏi cần đặt ra đối với những người muốn dấn thân khởi nghiệp

          Theo lẽ thường, khi nhìn vào câu hỏi của bạn, những người từng trải đã có thể nhận ra được thái độ và trình độ nhận thức của bạn về vấn đề đó rồi. Ngoài ra, đặt câu hỏi còn liên quan tới hiệu quả của việc tìm kiếm câu trả lời nó. Theo đó, khi bạn đặt được một câu hỏi đúng, bạn không chỉ tiết kiệm được thời gian, công sức, tiền của để tìm ra lời giải, mà bạn còn tận dụng được nhiều cơ hội thuận lợi để phát triển bản thân và sự nghiệp. Trái lại, khi bạn đặt một câu hỏi sai, bạn sẽ phải đối mặt với hai rủi ro sau: Hoặc là bạn sẽ bị hối tiếc, xót xa vì đã làm một công việc dã tràng khi cố công đi tìm câu trả lời (cho dù chính xác hay không) cho một câu hỏi sai; hoặc là bạn có thể sẽ phải gánh chịu mọi tổn thất, thiệt hại về tinh thần và vật chất, sức khỏe, thời gian, tiền của!  

          Tất nhiên, việc đặt một câu hỏi đúng luôn là một nhiệm vụ khó khăn, nan giải. Thông thường, để đặt một câu hỏi đúng, chúng ta nên tiếp cận vấn đề từ khía cạnh hình thức câu hỏi trước, sau đó sử dụng hình thức câu hỏi vừa lựa chọn để xác định nội dung mà câu hỏi cần hỏi phải thể hiện. Thông thường có hai loại câu hỏi là trực tiếp và gián tiếp, trong đó câu hỏi trực tiếp liên quan tới sự lựa chọn mang tính tuyển mạnh là có hay không (Yes/No Question); còn với câu hỏi gián tiếp là câu hỏi có từ để hỏi (Wh Question). Loại câu hỏi gián tiếp có tính mở rộng, đi sâu tìm ra bản chất sự vật, sự việc chẳng hạn, câu hỏi What (là gì)? Câu hỏi Why (tại sao)? Câu hỏi How (như thế nào)? Câu hỏi Who (ai)? Câu hỏi When (khi nào)? Câu hỏi Where (ở đâu)?... Việc lựa chọn câu hỏi trực tiếp có tính lựa chọn sẽ cho biết thái độ của bạn đối với vấn đề cần giải quyết, trong khi đó lựa chọn câu hỏi gián tiếp sẽ giúp bạn định hướng để đạt được mục tiêu, cái đích cần tới khi giải quyết vấn đề, bài toán!

          Vì thế, khi bạn muốn thực hiện khởi nghiệp, nhất là khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao, ngay từ đầu bạn đã cần phải ra đặt cho mình những câu hỏi sau đây: Khởi nghiệp là gì? Bạn dự định khởi nghiệp trong lĩnh vực nào? Khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao là gì? Bạn có thực sự muốn khởi nghiệp công nghệ? Bạn dự định sử dụng công nghệ mới nào, hoặc giải pháp đột phá nào để bắt đầu khởi nghiệp công nghệ? Ai là người hướng dẫn, giúp đỡ (Mentors) của bạn trong quá trình khởi nghiệp? Bạn sẽ lựa chọn đối tác (Partners) như thế nào? Bạn dự định chinh phục các nhà đầu tư mạo hiểm và nhà đầu tư thiên thần (Angel Investors) như thế nào và bằng cách nào?... Và còn vô vàn câu hỏi bạn cần phải đặt ra khi thực sự muốn bắt tay vào khởi nghiệp công nghệ! Theo chúng tôi, đế có thể gắn bó thực sự với nhiệm vụ khởi nghiệp công nghệ của đời mình, bạn không chỉ cần phải có khát vọng cháy bỏng, niềm tin tuyệt đối, lòng đam mê, hoài bão, nghị lực, quyết tâm, ý chí, sự kiên trì... mà bạn còn cần phải biết đặt câu hỏi đúng để có cách tiếp cận vấn đề chính xác và sự hiểu biết đúng đắn về khởi nghiệp công nghệ! Có như vậy, bạn mới có cơ hội gặt hái được thành công trong sự nghiệp của mình.

1.2. Khởi nghiệp là từ khóa có 117.000.000 kết quả tìm kiếm chỉ trong 0.47 giây

          Lúc 5 giờ 38 phút, ngày 17/10/2020, khi tôi gõ từ khóa “Khởi nghiệp” trên Google, thì chỉ 0,47 giây đã có 117.000,000 kết quả tìm kiếm! Điều này cho thấy sức hấp dẫn của thuật ngữ này đối với xã hội là vô cùng to lớn! Tuy nhiên, trong số kết quả tìm kiếm khổng lồ hiện ra đó, liệu có bao nhiêu người tìm kiếm đã hiểu chính xác về từ khóa này? Chúng tôi đã làm một bài test nhanh để tìm ra độ sai lệch về sự hiểu biết đối với khái niệm khởi nghiệp công nghệ trong một cộng đồng mà phần đông là các trí thức. Phương pháp được sử dụng là phân tích xác suất để tìm phương sai của độ lệch chuẩn với công thức tính là Kết quả khảo sát làm chúng tôi rất kinh ngạc, vì chỉ có 0,0001% số người được hỏi trả lời chính xác về khởi nghiệp công nghệ! Sử dụng phương pháp trên và phương pháp ước lượng phương sai của biến ngẫu nhiên phân phối theo quy luật chuẩn khi mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu là tổng thể biến ngẫu nhiên gốc X phân phối theo quy luật chuẩn N (μ,σ2) nhưng chưa biết σ2 của nó; từ tổng thể mẫu ngẫu nhiên kích thước n, ta có mẫu W = (X1, X2...Xn) với giả định mẫu n mở rộng phạm vi lớn hơn gấp nhiều lần nữa, chúng tôi thấy độ lệch vẫn cho ra kết quả không đổi là 0,0001% !.

Với số lượng lớn người quan tâm tìm kiếm từ khóa khởi nghiệp công nghệ nêu trên, nhưng vì sao trên thế giới hiện vẫn còn tồn tại sự nhầm lẫn lớn khủng khiếp như vậy về khởi nghiệp, kể cả khởi nghiệp công nghệ? Có rất nhiều nguyên nhân của tình trạng trên, song tôi xin được dẫn ra câu nói rất chính xác của một GS đồng nghiệp ở Đại học Stanford thay cho câu trả lời là “Trên thế giới của chúng ta chỉ có rất ít người thực sự khởi nghiệp, nhưng số rất ít này lại hiếm khi, hoặc không hề nói về nó, trong khi phần đông còn lại của thế giới chưa bao giờ và không bao giờ khởi nghiệp lại luôn nói về khởi nghiệp”! Chúng tôi đã từng chứng kiến nhiều cuộc tranh luận say sưa, thậm chí nảy lửa của những con người chưa từng khởi nghiệp, kể cả họ thậm chí còn tranh luận này lữa về làm cách thức để khởi nghiệp công nghệ thành công! Chúng tôi có cảm giác đó là những cuộc tranh cãi giữa những người hoàn toàn câm mù điếc! Một gợi ý quan trọng cần đưa ra đối với những người có khát vọng khởi nghiệp công nghệ là đừng bao giờ mất thì giờ và công sức để tranh luận với con châu chấu về một năm có mấy mùa!

2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN LIÊN QUAN

2.1. Khái niệm Khởi sự, lập nghiệp, khởi nghiệp và khởi nghiệp công nghệ

Tinh thần khởi nghiệp không dành cho “phòng trào của bệnh thành tích”! Phong trào vốn là một thuật ngữ được dùng để chỉ một loại hình vận động có hiệu ứng đám đông của quần chúng nhân dân nhằm thực hiện một mục tiêu nào đó, chẳng hạn như phong trào toàn dân tố giác tội phạm; phong trào xóa đói, giảm nghèo... Theo nghĩa đó, phong trào là một mỹ từ rất đáng trân trọng, rất đáng quan tâm. C.Mác đã từng phân tích về sức mạnh của phong trào quần chúng là “Lực lượng vật chất chỉ có thể bị đánh đổ bằng lực lượng vật chất, nhưng lý luận cũng có thể trở thành lực lượng vật chất một khi nó thâm nhập vào quần chúng” (1). Đất nước ta đã từng chứng kiến biết bao phong trào yêu nước của quần chúng nhân dân đã trở thành sức mạnh vật chất góp phần to lớn vào sự nghiệp giải phòng dân tộc và sự nghiệp xây dựng, kiến thiết, bảo vệ đất nước.

Tuy nhiên, do sự tác động, chi phối của căn bệnh thành tích, phong trào quần chúng vốn mang ý nghĩa sâu sắc, tốt đẹp như phân tích ở trên đã bị tha hóa thành một loại hình vận động có đông người mang tính bề nổi, phô trương, không thực chất! Sự tha hóa của tinh thần khởi nghiệp biểu hiện qua “phong trào khởi nghiệp” làm mất ý nghĩa cao cả của khát vọng cháy bỏng bắt tay vào ứng dụng công nghệ mới và các giải pháp sáng tạo để giải quyết những vấn đề bức thiết của cuộc sống và thị trường. Đồng thời, nó còn vô tình cản trở nhiệt huyết khởi nghiệp của một bộ phận tinh hoa trong giới trẻ nước ta! Có thể thấy, với cách tuyên truyền mang tính hình thức một chiều, vô trách nhiệm của giới truyền thông nước ta lâu nay, thì để trở thành quốc gia khởi nghiệp Việt Nam cần phải tạo ra một phong trào quần chúng rộng lớn nhằm thúc đẩy người người, nhà nhà tham gia khởi nghiệp! Theo chúng tôi, với cách làm như vậy đối với khởi sự kinh doanh đã không ổn, huống chi là đối với khởi nghiệp, đặc biệt là khởi nghiệp công nghệ! Khởi nghiệp nói chung, khởi nghiệp côn nghệ nói riêng vì sao không thể và không bao giờ là một phong trào của quần chúng? Câu trả lời ngắn gọn và đơn giản là hoạt động khởi nghiệp không dành cho số đông thích bề nổi, mà sự nghiệp này chỉ có số ít người hội tụ đầy đủ tố chất phù hợp mới có thể thực hiện được nhiệm vụ trọng đại này!

Sự giao nhau và giống nhau giữa khởi sự, lập nghiệp và khởi nghiệp là nguyên nhân gây ra sự hiểu lầm tai hại về khởi nghiệp. Sử dụng cách tiếp cận vấn đề theo cách xác định thuộc tính, dấu hiệu bản chất, dấu hiệu đặc trưng của đối tượng nghiên cứu và sử dụng phương pháp thu hẹp khái niệm, chúng ta thấy có sự giao nhau và giống nhau cả ở nội hàm và ngoại diên giữa khái niệm lập nghiệp, khởi sự và khởi nghiệp. Chính vì sự giao nhau và tương đối giống nhau đó của chúng đã gây ra sự nhầm lẫn tai hại giữa khởi sự (nhất là khởi sự kinh doanh) với lập nghiệp và khởi nghiệp, kể cả khởi nghiệp công nghệ. Sau đây là một vài phân tích cụ thể về các khái niệm trên để thấy rõ sự giao nhau và tương đối giống nhau giữa chúng:

Các Từ điển tiếng Việt đều cho rằng, khởi sự là bắt đầu làm một cái gì đó. Nếu theo cách định nghĩa này, khởi sự nói chung sẽ hiện diện ở mọi lúc, mọi nơi. Từ đó cho thấy, khởi sự (start doing a plan) là khái niệm dùng để chỉ việc một người bắt đầu làm một cái gì đó theo kế hoạch đề ra. Có nhiều loại khởi sự, nhưng chúng tôi gộp chúng thành 2 nhóm chính là khởi sự không tạo dựng cơ nghiệp và khởi sự tạo dựng cơ nghiệp. Khởi sự không tạo dựng sự nghiệp được hiểu là hoạt động không gắn với mục tiêu tạo dựng một sự nghiệp, cơ nghiệp mà nó chỉ thuần túy là hoạt động đáp ứng nhu cầu sinh tồn trong ngắn hạn như bắt tay xây một ngôi nhà, bắt tay nuôi một đàn gà... Còn khởi sự tạo dựng cơ nghiệp là hoạt động gắn chặt mục tiêu tạo dựng một cơ nghiệp, sự nghiệp lâu dài chẳng hạn như lập nghiệp và khởi nghiệp. Trong phạm vi bài viết, trong muôn vàn các hoạt động khởi sự của con người, chúng tôi chỉ đề cập tới khởi sự kinh doanh và trong khởi sự tạo dựng cơ nghiệp chúng tôi chỉ bàn về lập nghiệp và khởi nghiệp, các hoạt động khởi sự khác, chúng tôi hy vọng sẽ trao đổi ở các nghiên cứu tiếp theo.

Khởi sự kinh doanh (start a new bussiness). Có nhiều định nghĩa về khởi sự kinh doanh, nhưng chúng tôi chỉ nêu ra một vài định nghĩa sau đây: Chẳng hạn, khởi sự kinh doanh là “quá trình thiết kế, triển khai và điều hành một doanh nghiệp mới”, hoặc khởi sự kinh doanh là "năng lực và sẵn sàng để phát triển, tổ chức và quản lý một dự án kinh doanh cùng với bất kỳ rủi ro của nó để tạo ra lợi nhuận."... Theo Carree và Thurik (2003), “khởi sự kinh doanh trong nền kinh tế tạo động lực cho phát triển kinh tế xã hội, những nơi có tỷ lệ thành lập doanh nghiệp cao thường có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao” (2). Từ điển Webster Dictionary cho rằng, “Người Khởi sự kinh doanh được định nghĩa là người tổ chức hoặc quản trị các doanh nghiệp, đặc biệt các công việc kinh doanh có nhiều rủi ro và sự không chắc chắn”.

Lập nghiệp (Entrepreneurship) là khái niệm chỉ hoạt động khởi sự tạo dựng cơ nghiệp riêng của một chủ thể, hoặc của một vài người theo mô hình vốn có. Trong các Từ điển tiếng Việt, từ Lập nghiệp được định nghĩa là gây dựng cơ nghiệp cho bản thân mình. Có thể thấy lập nghiệp luôn gắn với lập thân và lập ngôn. Lập thân là sự tu dưỡng, học tập để trở thành người có tài, có đức. Lập thân là học làm Người, là sự rèn luyện cần thiết và nghiêm túc của mỗi cá nhân trước khi lập nghiệp. Lập thân (Tu thân) là điều kiện cần thiết để một người có thể lập nghiệp. Vì thế, Khổng Tử đã khuyên mọi người là cần phải “Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”. Lập ngôn chỉ có được khi người lập nghiệp thành công muốn chia sẻ những suy nghĩ, quan điểm, kinh nghiệm của mình với những người đi sau. Lập ngôn được coi là việc trao truyền kiến thức, tư tưởng, quan điểm cho thế hệ sau… Lập nghiệp diễn ra ở mọi lĩnh vực, là sự nghiệp của mọi tầng lớp, giới tính, tuổi tác, tôn giáo, quốc tịch… Đứng trước yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, giới trẻ nước ta cần phải quan tâm thực sự đến lập thân, lập nghiệp để tạo ra động lực phát triển vững chắc, mạnh mẽ của mọi ngành, lĩnh vực, nhất là đối với lĩnh vực kinh doanh và công nghệ.

Thực tế cho thấy, hoạt động lập nghiệp giúp cho chủ thể hoạt động có được sự nghiệp riêng theo mô hình có sẵn; còn hoạt động khởi nghiệp, nhất là khởi nghiệp công nghệ giúp cho các chủ thể hoạt động thực hiện được ước mơ khởi nghiệp của mình với những tiêu chí khác biệt rất cụ thể và sẽ được phân tích rõ ở phần khởi nghiệp. Từ đó cho thấy, khởi sự tạo dựng cơ nghiệp là điểm chung, giống nhau và giao nhau về nội hàm giữa khái niệm lập nghiệp và khởi nghiệp. Sự khác nhau về nội hàm là ở mục tiêu tạo dựng và tiêu chí tạo dựng, theo đó lập nghiệp là khởi sự tạo dựng cơ nghiệp theo tiêu chí truyền thống với mục tiêu là tạo dựng sự nghiệp theo mô hình có sẵn, còn khởi nghiệp, kể cả khởi nghiệp công nghệ là khởi sự tạo dựng cơ nghiệp theo tiêu chí khác biệt với mô thức mới chưa từng có nhằm tăng quy mô lớn lên vô hạn độ nhằm mục tiêu giải quyết những vấn đề bức xúc, cấp thiết của xã hội và thị trường.

Khởi nghiệp (Start up) là khái niệm dùng để chỉ hoạt động khởi sự tạo dựng cơ nghiệp của một nhóm người nhờ sử dụng công nghệ đổi mới và các giải pháp sáng tạo để giải quyết những vấn đề bức thiết của xã hội, của thị trường và thu hút, hấp dẫn vốn đầu tư thiên thần nhằm tạo ra những doanh nghiệp lớn không giới hạn. Có thể thây, nhìn chung khởi nghiệp và khởi nghiệp công nghệ có ranh giới vô cùng nhỏ, đôi khi chúng còn được coi là một, vì không có một quá trình khởi nghiệp kinh doanh, khởi nghiệp nghiên cứu công nghệ nào lại thiếu những giải pháp công nghệ, đổi mới và sáng tạo. Vì thế, chúng ta nên coi khái niệm khởi nghiệp là một phạm trù được tạo bởi hai khái niệm nhỏ là khởi nghiệp kinh doanh và khởi nghiệp công nghệ. Thật vậy, khởi nghiệp kinh doanh và khởi nghiệp công nghệ đều có đầy đủ thuộc tính, tính chất và dấu hiệu đặc trưng của khái niệm khởi nghiệp, sự khác biệt giữa chúng chỉ ở chỗ khởi nghiệp kinh doanh tập trung vào lĩnh vực kinh tế, còn khái niệm khởi nghiệp công nghệ lại chỉ tập trung vào lĩnh vực công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Về ngoại diên, có sự giống nhau giữa chủ thể của hoạt động khởi sự kinh doanh, lập nghiệp và khởi nghiệp (bao gồm cả khởi nghiệp kinh doanh và khởi nghiệp công nghệ) ở chỗ họ đều là những chủ thể khởi sự và chính vi sự giống nhau này mới tạo ra sự nhâm lẫn giữa khởi sự kinh doanh với khởi nghiệp kinh doanh. Sự khác nhau về ngoại diên giữa chúng ở chỗ khởi sự kinh doanh và lập nghiệp là chỉ do một người, hiếm khi là do nhiều người cùng thực hiện; trong khi đó khởi nghiệp (kể cả khởi nghiệp kinh doanh và khởi nghiệp công nghệ) phải là do nhiều người cùng hợp tác để tạo dựng nên sự nghiệp chung. Vì thế, có thể nói rằng, khởi nghiệp nói chung, khởi nghiệp công nghệ nói riêng luôn là sự nghiệp chung, vì giữa các thành viên luôn hợp tác hành động vì mục tiêu chung và luôn sẻ chia lợi ích với những người cùng chí hướng nhằm giải quyết những vấn đề bức thiết của xã hội và phụng sự xã hội.

Về nội hàm, cả 3 khái niệm khởi sự kinh doanh, lập nghiệp và khởi nghiệp (kể cả khởi nghiệp kinh doanh và khởi nghiệp công nghệ) đều có điểm giống nhau là hoạt động khởi sự, nhưng có sự khác biệt giữa khởi nghiệp với lập nghiệp và khởi sự kinh doanh ở những dấu hiệu đặc trưng có tính bản chất sau đây: (1). Bắt đầu khởi sự bằng việc áp dụng công nghệ đổi mới và đề ra các giải pháp sáng tạo; (2). Mục tiêu là giải quyết những vấn đề bức thiết của xã hội và thị trường; (3). Thu hút và hấp dẫn vốn đầu tư mạo hiểm và vốn đầu tư thiên thần; (4). Quy mô doanh nghiệp khởi nghiệp, nhất là khởi nghiệp công nghệ là vô cùng lớn, độ lớn dường như không giới hạn.

Theo ý kiến của PGS, TS Trương Gia Bình, Chủ tịch FPT, thì "Một bên là Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, một bên hiểu là Lập nghiệp (Entrepreneurship). Lập nghiệp cũng có thể trở thành doanh nghiệp cực kỳ lớn. Còn nói đến Startup phải nói đến đỉnh cao của khoa học công nghệ, nói đến điều thế giới chưa từng làm". Còn quan điểm của một nhà quản lý khác là ông Bùi Thế Duy, Thứ trưởng Bộ KH&CN, thì "Doanh nghiệp khởi nghiệp phải dựa trên một công nghệ mới hoặc tạo ra một hình thức kinh doanh mới, xây dựng một phân khúc thị trường mới, nghĩa là phải tạo ra sự khác biệt không chỉ ở trong nước mà với tất cả công ty trên thế giới".

Có thể thấy, điểm chung về nội hàm và sự giao nhau về ngoại diên giữa 3 khái niệm trên đã gây ra một sự nhầm lẫn tai hại trong nhận thức của số đông, nhất là của giới truyền thông là coi khởi nghiệp nói chung đơn giản chỉ là khởi sự kinh doanh của một cá nhân nào đó. Tất nhiên, một khi nhận thức đã sai, hành động chắc chắc sẽ sai, bởi gieo nhận thức thế nào, sẽ gặt hành động như vậy! Vì quan niệm sai lầm về khởi nghiệp, giới truyền thông nước ta đã hô hào phát động một “phong trào quần chúng khởi nghiệp” nhằm phát triển kinh doanh, thành lập doanh nghiệp để tạo ra nhiều việc làm cho người khác và để tạo ra sự giầu có về của cải! Chỉ cần lướt qua các trang mạng xã hội, các báo điện tử… hàng loạt tin bài về khởi nghiệp sẽ hiện ra, mà thực chất chúng chỉ là khởi sự kinh doanh quy mô siêu nhỏ, chẳng hạn như anh A, chị B, ông C… đã “khởi nghiệp” bằng cà phê bán dạo, bằng một xe bánh mỳ Doner Kebab, bằng một quán bún đậu mắm tôm… Đã đến lúc chúng ta cần phải phân biệt rõ ranh giới giữa các khái niệm này, làm rõ sự khác nhau giữa chúng cả về nội hàm và ngoại diên để định hướng tư duy và hành động cho giới trẻ nhằm giúp họ có lựa chọn đúng đắn và phù hợp cho cuộc đời mình.

1.4. Khởi nghiệp công nghệ luôn là bài toán vô cùng khó khăn và nan giải!

          Câu châm ngôn của người xưa “Ngôn dị, hành nan” rất đúng khi liên hệ với khởi nghiệp công nghệ. Khởi nghiệp là một từ khóa được nhiều người quan tâm, nó đã trở thành vấn đề không thể thiếu trên bàn nghị sự của các chính khách, thậm chí còn là đề tài bàn luận của không ít người trong lúc trà dư, tửu hậu! Nếu chỉ nhìn vào hiện tượng đó, người nước ngoài có thể lầm tưởng là tinh thần khởi nghiệp của Việt Nam đang rất dâng cao, thật đáng ngưỡng mộ! Tuy nhiên, chỉ căn cứ vào một số dấu hiệu đặc trưng mang tính bản chất của nội hàm khái niệm khởi nghiệp, nhất là khởi nghiệp công nghệ, chúng ta nhận thấy đây thực sự là bài toán nan giải đối với những bạn trẻ đam mê khởi nghiệp công nghệ. Chỉ những người thực sự bắt tay vào thực hiện khởi nghiệp công nghệ mới biết chính xác những khó khăn, thử thách, gian khổ và vất vả của sự nghiệp này như thế nào. Có thể nói không quá rằng, khởi sự kinh doanh và lập nghiệp đã khó, khởi nghiệp kinh doanh còn khó gấp bội phần, thậm chí khởi nghiệp công nghệ còn có độ khó hơn thế nhiều lần nữa, nhiều khi tưởng chừng bất khả thi. Có thể ví điều này bằng một nhận định có tính ẩn dụ là nếu tất cả lá cây trên rừng có thể biến thành giấy, nếu tất cả nước ở các đại dương có thể biến thành mực thì giấy kia, mực nọ cũng không thể ghi hết được sự khó khăn,nan giải của quá trình khởi nghiệp công nghệ. Điều này được minh chứng rất rõ trong quá trình khởi nghiệp công nghệ bán dẫn.

          Như chúng ta đã biết, lĩnh vực bán dẫn có thể chia thành những công đoạn chính sau đây: Thứ nhất là nghiên cứu, sản xuất vật liệu bán dẫn; thứ hai là thiết kế chip bán dẫn; thứ ba là công đoạn sản xuất chíp (Fabrication), thứ tư là đóng gói và kiểm thử chip; cuối cùng là thị trường. Mỗi công đoạn đều có những rào cản vô cùng to lớn về tài chính, về sở hữu trí tuệ, về máy móc, thiết bị, về nhân lực, về thể chế, chính sách… Chính vì sự khó khăn, nan giải liên quan tới những công đoạn cụ thể, nên nhiều trường đại học Việt Nam đã lựa chọn đào tạo về thiết kế chíp vì họ cho rằng công đoạn này có chi phí thấp nhất vì không cần đầu tư quá nhiều về mua sắm máy móc, trang thiết bị và mặt bằng… thậm chí có người còn cho rằng, đào tao thiết kế chíp chỉ cần mỗi sinh viên có một chiếc laptop là đủ! Họ đã không hiểu rằng, đây lại là một trong những công đoạn khó nhằn nhất trong lĩnh vực bán dẫn, bởi quyền quyết định cung cấp những phần mềm ứng dụng thiết kế chíp tiên tiến, hiện đại, nhất là thiết kế chíp AI, nếu thiếu phần mềm EDA mới và tiên tiến nhất của các hãng Cadence, Synosys… thì ước mơ thiết kế được một con chip tiên tiến sẽ trở nên bất khả thi. Ngoài ra, để thiết kế một con chip tiên tiến (chẳng hạn như chíp AI của Nvidia) luôn cần có một đội ngũ không lồ hàng nhiều trăm nhà khoa học, các chuyên gia và kỹ sư giỏi có tuổi đời kinh nghiệp thiết kế chíp hàng chục năm trở lên! Trong khi đó, nếu muốn tham gia vào công đoạn đúc chip (Fabrication) thì bài toán còn trở nên phức tạp, nan giải hơn rất nhiều bởi vì để xây dựng một nhà máy đúc chip, TSMC cần đầu từ khoảng 30 tỷ đô la Mỹ, ngoài ra cần có vị trí địa lý phù hợp về nhiệt độ, về tác động đến độ ồn, độ ổn định về nền đất… đặc biệt một nhà máy như vậy còn cần nguồn điện khổng lồ và rất ổn đinh, cần một nguồn nước khổng lồ… Bên cạnh đó, việc mua được một chiếc máy quang khắc hiện đại, tiên tiến sử dụng tia cực tím (có bước sóng từ 13,5nm trở xuống) để tạo ra những con chip có nude công nghệ cao từ dưới 10nm là điều bất khả thi vì do gặp phải rào cản bởi Luật Chip và Khoa học của Mỹ. Từ đó cho thấy, khởi nghiệp kinh doanh đã khó, khởi nghiệp côn nghệ còn khó hơn rất rất nhiều lần.

          Viện AIAT nhận thức được những khó khăn này của khởi nghiệp công nghệ nên đã lựa chọn khâu đột phá khẩu là giải quyết bài toán nhân lực bán dẫn, nhất là đào tạo nhân lực cho công đoạn sản xuất vật liệu bán dẫn và công đoạn đóng gói kiểm thử chíp. Đồng thời, AIAT chủ chương hợp tác đầu tư xây dựng sản xuất vật liệu bán dẫn và vật liệu mới để một mặt có thể triển khai ứng dụng những thành tưu nghiên cứu của các GS, chuyên gia của Viện, mặt khác các nhà máy này sẽ trở thành môi trường thực hành, thực tập môn học về bán dẫn cho sinh viên. Tuy nhiên, đây là công việc rất khó, đòi hỏi phải có sự chung tay, góp sức của nhiều nguồn lực cả ở trong nước và quốc tế, của nhiều bên từ Chính phủ đến các doanh nghiệp và các nhà khoa học trong nước và quốc tế.

Tài liệu tham khảo

  1. C. Mác - Ph.Ăngghen: (1980)  Tuyển tập, Nxb Sự Thật.
  2. Carree, M. A., & Thurik, A. R. (2003), “The impact of entrepreneurship on economics growth”, The handbook of entrepreneurship research, B. Audretsch and Z.J. Acs (eds), Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht, pp: 437-471.)
  3. Napoleon Hill (2012), Nghĩ giầu, Làm giầu, Nxb Tổng hợp TP HCM,
  4. Dan Senorr và Saul Singer (2015). Quốc gia Khởi nghiệp, Nxb Lao Động